امروزه وقتی خانواده ای دچار مشکل می شود درون آن را که جستجو می کنیم می بینیم بنای آن دچار مشکل بود ه که آن خانواده آسیب دیده است. وقتی روزهای اول آشنایی، دوران نامزدی، زمان عقد و مراسم عروسی را مورد بررسی قرار می دهیم می یابیم که آموزه های دینی در آن خانواده یا اصلا رعایت نشده یا اصلا بلد نبودند که بنای زندگیشان را بر پایه آموزه های دینی بنا کنند. حال به نظر شما وظیفه ما چیست در مقابل این زندگیها؟؟؟

هسته ی مرکزی شکل گیری یک جامعه، خانواده است از این رو نهاد خانواده از جایگاه کلیدی و محوری برخوردار بوده و به عنوان یك سیستم به هم پیوسته و به مثابه یك ارگانیزم، اعضای آن را به گونه ای با یكدیگر پیوند می دهد که با یکدیگر ارتباط تعاملی دارند. از این رو از منظر قرآن شریف، خانواده محبوب‌ترین بنیاد اجتماعی است که هر مقدار که ارزش و قداست این بنیان محبوب، مستحکم تر باشد، آرامش و آسایش کل جامعه پابرجا تر و محفوظ تر خواهد بود.
گرچه از منظر قرآن زن و مرد از جایگاه ارزشی یکسان و برابری برخوردارند و در اصل انسانیت و حقیقت بشریت با هم متحدند - « یا ایّها النّاسُ اتقوا ربّكم الذّی خَلقكُم مِن نفسٍ واحدة…»1( ای مردم! از (مخالفت) پروردگارتان بپرهیزید. همان كسی كه همه ی شما را از یک انسان آفرید. و همسر او را (نیز) از جنس او خلق كرد.) - ولی قرآن مجید تکالیف و وظایف متفاوتی را به تناسب تفاوت های ظاهری برای هر یک تعیین نموده که دستیابی به آرامش حقیقی فقط با رعایت آنها صورت می گیرد یعنی گرچه همدلی و تفاهم بین همه ی اعضای خانواده باید در اوج خود باشد اما ركن محبت بر دوش مادر بوده ولی قدرت و مدیریت، متوجه پدر است تا در سایه مهر مادر و مدیریت پدر رقابت سالمی در جهت شکوفایی انسانیت میان فرزندان برقرار باشد.

بنابراین خدای متعال اراده کرده است تا با راهکارهای تربیتی از طریق خانواده و در آغوش خانواده، تربیت اجتماع را برای رشد و تعالی بشر انجام دهد.

دو عامل زیر از مهمترین راهکارهای تربیتی به شمار می رود:

1- زندگی خدا محوری:

آرامش روان از بزرگترین موهبت‌های الهی است2 که به فرموده ی قرآن شریف دستیابی به آن تنها در صورتی است که فضای حاكم بر خانواده و نوع نگرش از زندگی، الهی و خدا محور باشد.« اَلا بذكرِ الله تَطمَئِنُّ القلوب»3 آگاه باشید، تنها با یاد خدا دل‌ها آرامش می‌یابد.

اضطراب، شهوت و غضب، بی مبالاتی و لا ابالی گری، پایمال كردن و تجاوز به حقوق انسان‌ها و بسیاری از نبایدهای غیر اخلاقی، چیزی نیست كه با دارو درمان یابد و تنها در پرتو ایمان، قابل درمان و حتی پیشگیری است.پدر و مادری كه اهل عبادت، نماز،‌مسجد، دعا، توسل و نیایش باشند، در پرتو نام و یاد خدا، بندگی و عبودیت نمودن زندگی آرامی خواهند داشت و چون نقش تربیتی نماز و روزه بسیار بالا است به طور یقین باعث رونق و صفای خانواده می ‌شود.

2- راهكار اخلاقی و عاطفی:

در فرهنگ قرآن، زن به عنوان مظهر جمال الهی در چهره ی انسان نقش‌آفرینی می‌كند.4 قرآن شریف، آرامش و آسایش زن و مرد را در قالب‌ یك راهكار اخلاقی و عاطفی، بسیار زیبا بیان می‌كند. می‌فرماید:« و مِن ایاتِهِ اَن خَلَقَ لَكم مِن اَنفسِكُم اَزواجاً لِتَسكُنوا اِلیها و جَعَلَ بَینَكم مَوَدَّةً و رَحمةً اِنَّ فی ذلك لِایاتٍ لِقومٍ یَتَفَكّرون5 «و از نشانه‌های او این است كه همسرانی از جنس خودتان برای شما آفرید تا در كنار آنان آرامش یابید، و در میانتان مودت و رحمت قرار داد. در این نشانه‌هایی است برای گروهی كه تفكّر می‌كنند.»

بنابراین منشأ واقعی گرایش مرد به زن و آرمیدن مرد در سایه ی انس به زن همانا مودتّ و رحمتی است كه خداوند بین آن‌ها قرار داده است و این مودتّ الهی و رحمت خدایی، گرایش غریزی نر و ماده نیست كه در حیوان‌ها هم موجود است بلکه این همان محبّت الهی است.6 «محبت،‌زیباترین جلوه‌ی ایمان است، محبت، متعالی‌ترین رفتارهاست، محبت، پاسخی به گرانقدرترین نیاز فطری انسان است، و در یك كلام، محبت‌آمیزه‌ای از گذشت و ایثار، شجاعت و صداقت، حق شناسی و عدالت، صبوری و همدلی و احساس از روی شعور است.»7 كه در پرتو آن آرامش و آسایش زیبا به دست می‌آید.

از طرفی درسایه‌ ی لباس محبّت و تفاهم است كه آسایش و آرامش خانواده بدست می‌آید و ساختار و نظام خانواده مستحكم می‌‌شود.قرآن کریم می فرماید: هُنّ لباسٌ لَكم وَ‌ اَنتم لباسٌ لَهُنَّ8«آنان لباس شما هستند و شما لباس آنانید.» پوشانیدن عیب‌های همدیگر، محرم راز همدیگر بودن،مصون داشتن همدیگر از آفت‌ها و آلودگی‌ها،‌آرام جان همدیگر بودن، تنوع بخشیدن به زندگی همدیگر، متناسب بودن در ابعاد مختلف زندگی، نزدیكترین همراه و همراز هم بودن9 و همه ی این‌ موارد به یقین زمینه‌ساز آرامش و آسایش خانواده هستند و تمامی آنها از این تشبیه بسیار دل‌انگیز و دلنواز قرآنی بدست می‌آید.

بنابراین برای پیشرفت همه جانبه که به تعبیر مقام عظمای ولایت حضرت آیة الله خامنه ای (مد ظله العالی) تمدن نوین اسلامی نام گرفت اولین و مهمترین گام در مدیریت کلان جامعه، تربیت اسلامی نهاد خانواده است که بسیج همه گانی را می طلبد و در این میان وظیفه ی اندیشمندان عرصه ی فرهنگ و دولت مردان و مسئولان ذیربط از همه سنگین تر است.

—————————————————————————

پی نوشت ها:

1- سوره ی نساء آیه 1
2- افروز، غلامعلی، همسران برترص24
3- سوره ی رعد آیه ی 28
4- جوادی آملی، عبدالله، زن در آیینة جلال و جمال، ص 37
5- سوره ی روم ایه 21
6- جوادی آملی، عبد الله، همان، ص 48
7- افروز، غلامعلی، همسران برتر همان
8 - سوره بقره آیه 187
9- افروز، غلامعلی، همسران برتر، ص 46 ـ 60 و 179

این نماز روز عید فطر به یک معنا شکرانه ‏ی نعمت الهی در ماه رمضان است. شکرانه ی این ولادت جدید است. در نماز عید فطر بارها به خداوند عرض میکنیم: (ادخلنی فی کلّ خیر ادخلت فیه محمّدا و آل محمّد)؛ ما را به آن بهشت مصفای ایمان و اخلاق و عمل که این برگزیدگان را در آن جا دادی، وارد کن. (و اخرجنی من کلّ سوء اخرجت منه محمّدا و آل محمّد صلواتک علیه و علیهم)؛ از آن دوزخ عمل ناشایست، اخلاق ناشایست، عقیده‏ی ناشایست که این بزرگواران و عزیزان عالم خلقت را از آن محفوظ و مصون نگاه داشتی، ما را خارج کن. این هدف بزرگ را برای خودمان در روز عید فطر ترسیم میکنیم، آن را از خدا طلب میکنیم و خودِ ما هم البته وظیفه داریم، تکلیف داریم که سعی کنیم، تلاش کنیم که در این صراط مستقیم بمانیم. این همان تقواست.

یکی از دستاوردهای بزرگ ماه رمضان توبه و انابه است؛ بازگشت به خدای متعال. در دعای شریف ابی‏حمزه‏ی ثمالی میخوانیم: (و اجمع بینی و بین المصطفی و انقلنی الی درجة التّوبة الیک)؛ ما را به درجه و مقام توبه برسان که برگردیم. از راه کج، از عمل بد، از پندار بد، از اخلاق زشت برگردیم.

در دعای وداع ماه مبارک رمضان، امام سجاد به پروردگار عالم عرض میکند: (انت الّذی فتحت لعبادک بابا الی عفوک و سمّیته التّوبة)؛ این باب را باز کردی به روی ما که به سوی عفو تو بشتابیم، از نعمت عفو و رحمت تو بهره ببریم. این در، درِ توبه است؛ پنجره‏ی دلگشا به سوی فضای مصفای عفو الهی. اگر خدای متعال راه توبه را به روی بندگان باز نمیکرد، وضع ما بندگان گنهکار خیلی بد میشد. انسان تحت تأثیر غرائز انسانی، هوی‏های نفسانی دچار خطا میشود، دچار لغزش میشود و گناه میکند. هر کدام از این گناهان زخمی بر پیکره‏ی دل و جان ما وارد میکند. چه کار میکردیم اگر راه توبه نبود؟

در دعای کمیل امیرالمؤمنین عرض میکند: (لا اجد مفرّا ممّا کان منّی و لا مفزعا اتوجّه الیه فی امری غیر قبولک عذری)؛ اگر مسئله‏ی عذرخواهی کردن و قبول عذر از سوی پروردگار کریم و رحیم نبود، چطور ما میتوانستیم از آنچه بر سر خود آورده‏ایم از گناه، از تخلف، از لغزش، از پیروی از هوی‏ها، از شر این همه بارهای سنگین گناه، خودمان را خلاص کنیم؛ مفرّی نداشتیم، پناهگاهی نداشتیم. این پناهگاه را خدای متعال به روی ما گشوده است و آن توبه است. توبه را قدر بدانید.

جوانی بر اثر جهالت از خانه‏ی پدر و مادر میگریزد و فرار میکند، بعد به آغوش پدر و مادر برمیگردد و با محبت آنها، با مهر آنها، با نوازش آنها مواجه میشود. این، توبه است. وقتی برمیگردیم به سوی خانه‏ی رحمت الهی، خدای متعال با آغوش باز ما را قبول میکند و میپذیرد. این بازگشت را که در ماه رمضان به طور طبیعی برای انسان مؤمن پیش می‏آید، مغتنم بشماریم. من دیدم تصویر حضور جوانان را، نوجوانان را، زنان و مردان را، در ماه رمضان در جلسات دعا، در جلسات قرآن، در جلسات ذکر؛ این اشکهائی که در توجه به پروردگار بر چهره‏ها میغلتید و فرو میریخت، خیلی قیمت دارد، خیلی ارزش دارد. اینها توبه است. این توبه را نگه داریم. هوی‏پرستی ما، دلهای سر به هوای ما دچار خطا و لغزش میشود. این فرصت را ماه رمضان در اختیار ما قرار داده است که بتوانیم خودمان را شستشو بدهیم. این شستشو خیلی ارزش دارد. این اشکها دل را شستشو میدهد، اما باید حفظش کرد، باید آن را نگه داشت. همه‏ی این دردهای بزرگ، بیماری‏های مهلک و خطرناک، یعنی منیت‏ها، کبرها، حسدها، تعدی‏ها، خیانتها، لاابالیگری‏ها - که اینها بیماری‏های بزرگ ما هستند - در ماه رمضان فرصت علاج پیدا میکنند، قابل درمان میشوند. خدای متعال توجه میکند و یقیناً توجه کرده است. ماه رمضان ما امسال ماه رمضان خیلی خوبی بود. مجالس - مجالس قرآن، مجالس ذکر، مجالس دعا، مجالس موعظه - حضور قشرهای مختلف، گروه‏های مختلف اجتماعی، چهره‏ها و قیافه‏های گوناگون در این مجالس. چقدر انفاق در این ماه انجام گرفت، چقدر در طول این ماه مبارک از ضعیفان دستگیری شد. اینها خیلی ارزش دارد. هر کدام یک عطری به روح انسان میدهد، گشایشی برای انسان به وجود می‏آورد. اینها را حفظ کنیم. من توصیه میکنم جوانها این دلهای نرم را، این دلهای نورانی را مغتنم بشمرند. در سنین بالا کمتر پیش می‏آید، برای جوانها بیشتر پیش می‏آید. این دلها را حفظ کنید. نماز اول وقت، حضور در مساجد، تلاوت قرآن، انس با قرآن، انس با ادعیه‏ی وارده‏ی از اهل‏بیت - که گنجینه‏ی معارف اسلامی است - را مغتنم بشمرید.

به اخلاق خودمان هم برسیم؛ به اخلاق خودمان هم برسیم. اخلاق اهمیتش از عمل هم بیشتر است. فضای جامعه را فضای برادری، مهربانی، حسن ظن قرار بدهیم. من هیچ موافق نیستم با اینکه فضای جامعه را فضای سوءظن و فضای بدگمانی قرار بدهیم. این عادات را از خودمان باید دور کنیم. اینکه متأسفانه باب شده که روزنامه و رسانه و دستگاه‏های گوناگون ارتباطی - که امروز روزبه‏روز هم بیشتر و گسترده‏تر و پیچیده‏تر میشود - روشی را در پیش گرفته‏اند برای متهم کردن یکدیگر، این چیز خوبی نیست؛ این چیز خوبی نیست، دل ما را تاریک میکند، فضای زندگی ما را ظلمانی میکند.

پروردگارا ! با تقوای خود ما را از این گناهان دور کن.

منبع:

خطبه های نماز عید فطر-29/6/1388

بازدید:

روز عید فطر، خاطره لحظه افطار در ماه مبارک رمضان، با شور و شعف دیگری تازه می‌شود. این بار امّا، پس از اتمام یک ماه کلاس تقویت بندگی، همه مؤمنین دور هم جمع شده، لباس سفید را که نشانه‌ای از سفیدی حاصل از شستشوی جان با آب توبه است، بر تن پوشیده؛ و جشن پاکی از آلودگی‌ها را برپا می‌کنند؛ چرا که امیر آنها علی(علیه السلام) فرمود: «كُلُّ يَوْمٍ لَا يُعْصَى اللَّهُ فِيهِ فَهُوَ يَوْمُ عِيد؛ هر روزی که در آن از فرمان خدا رویگردانی نشود، عید است.»(بحار الأنوار، ج88، ص136) پس عید فطر، برای کسانی عید است که از گناه رهیده‌اند و قلبی آکنده از عشق و محبّت واقعی به معبود خود دارند. کسی که از زندانی طولانی آزاد شده و برات رهایی از عذابی دردناک به او داده شده است، قطعاً شادمان است و روزه‌دار ماه مبارک رمضان، چنین از خدا درخواست کرده است: «فَيَا ذَا الْمَنِّ وَ لاَ يُمَنُّ عَلَيْكَ مُنَّ عَلَيَّ بِفَكَاكِ رَقَبَتِي مِنَ النَّارِ فِيمَنْ تَمُنُّ عَلَيْهِ وَ أَدْخِلْنِي الْجَنَّةَ بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ‏؛ پس اى خدايى كه بر همه منّت دارى و هيچ كس بر تو منّت ندارد، بر من منّت گزار در ميان آن همه بندگانت كه منّت گزارده‌اى؛ و از آتش دوزخ نجات بخش و به بهشت ابدت داخل گردان! به حق رحمت بى‏‌پايانت اى مهربان‌ترين مهربانان عالم.» (إقبال الأعمال، ج1، ص80) چه جشنی بالاتر از جشن آزادی از آتش گناه؟!

پی‌نوشت
- مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى‏؛ بحار الأنوار( ط- بيروت)، ناشر: دار إحياء التراث العربي‏، بيروت‏، سال چاپ: 1403 ق.
- إقبال الأعمال، ابن طاووس، على بن موسى 2جلد، دار الكتب الإسلاميه - تهران، چاپ: دوم، 1409 ق.

وحدت و همدلی یکی از خصوصیات اجتماعی بسیار خوب است که فوایدی مانند غلبه بر دشمنان، حل مشکلات اجتماعی، محبت و دوستی و … را به همراه دارد و در دین مبین اسلام مورد تأکید و سفارش قرارگرفته است، امام علی (علیه‌السلام) می‌فرماید: «و بر شما باد به ارتباط و بذل و بخشش و دوری گزیدن از جدائی و پشت کردن به یکدیگر.» (بحارالانوار، ج 42، ص 256)
یکی از روزهای مبارکی که در تقویت وحدت و همدلی نقش مؤثری دارد عید سعید فطر می‌باشد که مردم از هر قشری که باشند، سیاه‌وسفید، ثروتمند و فقیر، محصل و غیر محصل، مدیر و کارمند و… همگی گرد هم جمع شده و شانه‌به‌شانه هم به ابراز شادی و عبادت خداوند سبحان می‌پردازند. امام رضا (علیه‌السلام) در بیان وحدتی که در سایه عید سعید فطر محقق می‌شود می‌فرمایند: «روز فطر ازاین‌رو عید قرار داده شد تا روز گردهمایی مسلمانان باشد، و در این روز گِردِهم‌ آیند و برای خدا به صحرا (فضایی باز) درآیند و خداوند را بر منّتی که بر آنها نهاده است ستایش و به بزرگی یاد کنند.» (وسائل الشیعة، ج7، ص 482)

پی‌نوشت‌ها
مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، چاپ دوم، انتشارات دار إحیاء التراث العربی، بیروت، 1403 ق.‌
شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، چاپ اول، انتشارات مؤسسة آل البیت علیهم السلام، قم، 1409 ق.